Stap 3: Voelen van de impact en verkennen van alternatieven van zichzelf

Aan het einde van een fusie van horizonnen zien partijen elkaars identiteit als alternatieve opties om invulling te geven aan een gedeelde menselijke constante. Meestal levert dit niet alleen een beter begrip van de ander op, maar begrijpen partijen zichzelf ook beter. Dit toegenomen begrip leidt ertoe dat partijen nog dieper kunnen voelen wat de impact van het conflict is op hun eigen leven en dat van de ander. Het kan nuttig zijn partijen expliciet uit te nodigen die impact te voelen en onder woorden te brengen. Dat creëert een dieper niveau van wederzijdse erkenning, en het activeert de motivatie om tot een doorbraak te komen.

Figuur 5: Het onderscheiden van verschillende alternatieven van zichzelf

Impact voelen

Een vaak toegepaste manier om die impact concreet te maken is door een toekomstscenario uit te werken voor het geval het conflict blijft bestaan. In geval van Zwarte Piet zou dit bijvoorbeeld kunnen inhouden dat intochten gepaard gaan met steeds grotere tegendemonstraties. Hierop komt dan een tegenreactie van voorstanders, waardoor geweldsincidenten uit het verleden nog vaker en heftiger worden. Er zullen gewonden vallen, op enig moment zal dit ook kinderen raken et cetera. Kortom, een toekomst die geen van beide partijen graag zou willen.

In veel situaties levert een diepgaand begrip van elkaar en van de impact automatisch op dat partijen iets in hun aannames over zichzelf, elkaar of de wereld aanpassen waardoor het conflict verdwijnt. Denk bijvoorbeeld aan een conflict met een gezinslid of collega waarin je met elkaar spreekt en je ineens het perspectief en de beleving van de ander begrijpt. Bijna automatisch wordt je blik op de ander milder, kun je je eigen koppigheid onder ogen zien en wellicht zelfs je excuses maken voor de ontstane situatie.

Als begrip niet automatisch tot oplossing leidt

Veel werkvormen en methoden bieden dan ook uitgebreide aanpakken om te komen tot een vorm van diepgaand wederzijds en zelf-reflectief begrip. Vaak is dat het kritische punt waarna mensen de verbinding zelf weer kunnen leggen. Dat lukt echter niet altijd (wat ook blijkt uit het voortbestaan van diverse hardnekkige conflicten). Om ook dan verschil te maken is het nodig beter te begrijpen welke stappen mensen vaak ongemerkt en razendsnel zetten. Door dit bewust te maken wordt het mogelijk om te bewerkstelligen dat die stappen ook plaatsvinden in situaties waarin een fusie van horizonnen niet voldoende is om het balletje naar een oplossing te laten rollen.

Reflecteren over alternatieven

Het voelen van de impact en de ervaring dat de eigen identiteit een optie is naast dat van de ander is het vertrekpunt om partijen te laten reflecteren op verschillende alternatieven van zichzelf. Immers, meestal wordt een oplossing niet bereikt doordat een van beide partijen de identiteit van de ander helemaal overneemt. Ze laten zich wellicht door elkaar inspireren en nemen elk een waardevol element van elkaar over of passen uit eigen beweging iets aan van zichzelf waar ze zich bewust van zijn geworden. Als dat niet vanzelf gebeurt, dan kunnen partijen expliciet brainstormen over verschillende mogelijkheden voor zichzelf om te zijn en zich voor te stellen welke verschillende toekomsten daarmee verbonden zijn.

In het geval van klimaatverandering worden er bijvoorbeeld voor verschillende scenario’s van mondiale temperatuurstijging berekend wat hier de verwachte effecten van zijn. Die effecten kunnen zo concreet worden gemaakt dat ze betekenis hebben voor ieders dagelijks leven. Ook kunnen de verschillende niveaus van temperatuurstijging gerelateerd worden aan leefstijlkeuzes. Het wordt dan concreet met welke leefstijlen welk soort concrete impact heeft. De scenario’s worden zo gerelateerd aan de identiteit van mensen. In figuur 5 is een brainstorm over verschillende alternatieven of scenario’s schematisch weergegeven.

(Klik hier om een pdf van 'De stappen van de Transformatieve Dialoog' te downloaden)

Advies over jouw opgave

Wil je van gedachten wisselen over de aanpak van jouw opgave, neem dan hier contact op.