Voorbeeld: Mensen horen

In het kader van een programma voor de ruimtelijke inrichting van Nederland worden enkele informatiebijeenkomsten georganiseerd op verschillende plekken in het land. Voor de bijeenkomst zijn kaartbeelden tentoongesteld over alle verschillende aspecten van ruimtelijke inrichting, zoals verstedelijking, economische ontwikkeling, natuur, cultureel erfgoed, energie, infrastructuur. Bovendien geeft de programmamanager een presentatie en kunnen burgers en professionals kunnen vragen stellen. Het aantal belangstellenden bestaat bij alle bijeenkomsten uit zo’n 40 tot 50 professioneel geïnteresseerden, met als uitzondering de bijeenkomst in Groningen.

Op de avond van de informatiebijeenkomst in het provinciehuis van Groningen arriveren 3 bussen vol boze Drenthenaren. RTV Noord en Dagblad van het Noorden interviewen de programmamanager en bombarderen hem in de berichtgeving als ‘voorzitter van de ministeriële commissie’. Wat is het geval? Het programma bevat zoekgebieden voor windenergie, vooral in Noordoost Drenthe en Zuidoost Groningen. De bewoners van die gebieden zijn bezorgd, en boos.

Verschillende intenties

De aanwezige mensen hebben weinig interesse in de tentoonstelling van diverse kaartbeelden. Zij willen maar één ding: hun grieven uiten richting de ‘voorzitter van de ministeriële commissie’. Als hij zijn presentatie gaat beginnen, ziet de programmamanager een zaal met zeker 250 mensen voor zich. Van die 250 zijn er 200 bezorgde en boze inwoners van Drenthe en Groningen en 50 professionals van gemeenten en maatschappelijke organisaties op het gebied van natuur, erfgoed en landbouw. De bezorgde en boze burgers zijn maar in één thema geïnteresseerd, terwijl die professionals belangstelling hebben voor het samenhangende scala aan thema’s.

De programmamanager overlegt met zijn team: wat te doen? Hij kan de presentatie splitsen, we kunnen gezien de situatie het alleen over windenergie hebben of tenminste met windenergie beginnen. De leden van het programmateam delen hun gedachten, terwijl de zaal steeds luidruchtiger wordt. De programmamanager richt zich tot de zaal en zegt: “ Dit programma voor de ruimtelijke inrichting gaat over veel verschillende thema’s, waaronder ook windenergie (gejoel in de zaal). Er zijn ook mensen in de zaal die juist geïnteresseerd zijn in de samenhang van al die thema’s. Ik zal dus ook ingaan op die andere thema’s, maar ik zorg ervoor dat we in elk geval ruim aandacht kunnen besteden aan windenergie.” Deze keuze van de programmamanager wordt ingegeven door het feit dat hij geen mandaat heeft om aan de bezorgde en boze burgers toezeggingen te doen. Aangezien de emoties nu al aardig hoog opliepen is zijn gedachte dat het nuttig is om ook de thema’s te bespreken waar men niet zo geëmotioneerd over is. Op deze wijze kan hij wellicht een voor iedereen al te frustrerende avond voorkomen. In werkelijkheid namelijk is het meerendeel van de professionals ook vooral in windenergie geïnteresseerd.

Bezorgdheid en oproer

De programmamanager begint zijn presentatie met verstedelijking, economische ontwikkeling en komt bij natuur. De zaal begint wat onrustig te worden. Als een professional van een natuurorganisatie stelt een zeer gedetailleerde vraag over de begrenzing van een natuurgebied, houdt iemand het niet meer. Een man springt op en schreeuwt: “Op deze manier hebben we straks niet eens meer tijd om over windenergie te praten!”

De programmamanager behoudt zijn kalmte en reageert: “ Ik begrijp uw zorg. Het is inderdaad tijd dat we het over windenergie gaan hebben”, en tot de vraagsteller: “na afloop zal een van mijn collega’s die expert is op natuur uw gedetailleerde vraag beantwoorden.”, tot de hele zaal: “Overigens, dat geldt voor u allen. Als u na deze presentatie nog vragen heeft, dan kunt u die aan ons stellen.” De daarop volgende discussie over windenergie was voorspelbaar: emotionele uitroepen en bezwaren van de aanwezigen, terwijl de programmamanager vol moest houden dat meer windenergie nu eenmaal nodig is en dat dit dan de beste zoekgebieden zijn. De bezorgdheid en de boosheid zijn uiteraard zeker niet weggenomen.

Overgeven aan wat nodig is

Na afloop ziet de programmamanager een lange rij mensen staan die met hem willen spreken. Gezien de afstand blijft het grootste deel van het team in Groningen in een hotel slapen. Hij zou vanwege een vergadering de volgende dag nog met de laatste trein naar huis gaan. Hij ziet de rij en vraagt zich af: “Hoe laat is het? Haal ik mijn trein terug zo nog wel?” Dan spreken de eerste mensen van de rij hem aan. Het is een jong stel met tranen in hun ogen. Ze willen graag kinderen, maar wonen nu te klein. Ze zijn bang dat ze hun huis nooit kunnen verkopen als er windmolens vlakbij gepland worden. De programmamanager kijkt hen aan, schiet een collega aan met het verzoek alsnog een hotelkamer voor hem te reserveren, en richt zijn aandacht op de mensen voor hem. De hele rij stond vol met ‘schrijnende situaties’, zoals mensen bang waren niet meer te kunnen slapen, mensen voor wie de investering in hun huis hun pensioen vormde. De programmamanager had geen enkele ruimte om ook maar iets toe te zeggen en heeft verhaal na verhaal aangehoord en de mensen uitgelegd hoe de procedures lopen en hoe zij officieel bezwaar kunnen maken.

Schakelen tussen filters

Ofschoon geen ‘happy end’ illustreert dit voorbeeld de kwaliteit van present zijn. De programmamanager schakelt bewust met zijn filters. Hij kiest bijvoorbeeld wel vast te houden aan zijn commitment om alle thema’s aandacht te bieden, maar op het moment dat het door die gedetailleerde natuurvraag te lang dreigt te duren, schakelt hij snel over naar de behoefte van de meeste aanwezigen. Na afloop heeft hij aanvankelijk nog het filter op om de laatste trein te halen, maar geconfronteerd met de echte emoties en zorgen van mensen richt hij zich er volledig op om hen te horen. De mensen gaan niet terug naar huis met het afblazen van de windmolens op zak. Ze voelen zich wel gehoord en gerespecteerd. En voor de programmamanager is belangrijk dat alle geïnteresseerden hun vragen beantwoord hebben kunnen krijgen èn dat de avond vreedzaam is verlopen, wat gezien de heftige emoties niet per se vanzelfsprekend was.

Aanvullingen of vragen?

Als je aanvullende kennis of voorbeelden op deze site wilt plaatsen of als je vragen hebt over de gepresenteerde informatie, neem dan contact met ons op. Alvast veel dank!