Hulpmiddel: krachtenveld in kaart

Een veelgebruikte indeling om personen (en organisaties) in kaart te brengen is aan de hand van de rol die ze vervullen. Hierbij kunnen de volgende rollen onderscheiden worden:

• Beslissers: deze actoren nemen besluiten over jouw opgave, bijv. je opdrachtgever, een bestuur, een managementteam;
• Leveranciers: hier komt personele capaciteit, geld en/of kennis vandaan;
• Uitvoerders: hier staan de organisaties, afdelingen en mensen die nodig zijn voor de uitvoering van je programma (maar geen onderdeel zijn van je programmateam);
• Gebruikers: wie gaat er gebruik maken van wat jij met je programma bereikt?

 Schematisch kun je dan stippen met de naam van een persoon of organisatie(-onderdeel) zetten in de volgende figuur:

Figuur: Voorbeeld van ordening van een krachtenveld 

De cirkels met de aanduidingen meebeslissen, meedoen, meedenken en mee-weten kunnen behulpzaam zijn om de wijze van betrokkenheid van een persoon aan te geven. Toelichting op wat deze verschillende niveau’s van betrokkenheid inhouden is te vinden onder Hulpmiddel: Vormen van participatie en co-creatie.

Deze figuur kan op de volgende manieren uitgebreid worden:

Verschillen in houding

Verschillen in de houding van partners ten opzichte van het programma kunnen bijvoorbeeld voortkomen uit verschillen in:

• Belangen: specifieke behoeften van (groepen) mensen en/of organisaties;
• Perspectieven: automatisch aanwezige invalshoeken op een vraagstuk;
• Opvattingen: meningen over situaties en/of personen.

Als inhoudelijke meningsverschillen of verschillende belangenconflicten belangrijk zijn in het project of programma, dan kun je in de figuur de stippen behorende bij specifieke partners bijvoorbeeld rood kleuren voor zeer negatief, oranje, voor een beetje negatief, wit voor neutraal, lichtgroen voor positief en heldergroen voor zeer positief. 

Verschillen in onderlinge relaties

Verschillen in onderlinge relaties tussen partners in het krachtenveld kunnen bijvoorbeeld voortkomen uit:

• Overeenkomstige of juist tegengestelde belangen;
• Persoonlijke voorkeuren en sympathieën.

Als je beter zicht wilt hebben op hoe verschillende spelers in het krachtenveld zich tot elkaar verhouden, dan kun je verschillende partners met een lijn verbinden en daar + bij zetten als het een elkaar versterkende relatie betreft en een - als het een ondermijnende relatie betreft. Als de relatie niet symmetrisch is, kun je 2 pijlen tekenen met daar een +, - of een 0 als het neutraal is. 

Verschillen in uitvoeringskracht

In paragraaf 2.3 van Effectief project- en programmamanagement zijn de volgende verschillen aangegeven in de mate van uitvoeringskracht: 

• Partners die zelf kennis, netwerken, personele capaciteit èn (investerings-)middelen hebben om acties uit te voeren;
• Partners die financiering nodig hebben om de kennis en de netwerken die ze hebben te kunnen inzetten voor de uitvoering van acties;
• Partners die invloed willen uitoefenen op grond van belangen, ideeën en ervaringskennis, maar zelf geen acties willen of kunnen uitvoeren.

Deze informatie kan aan de figuur worden toegevoegd door bijvoorbeeld actoren die een zelfstandige bijdrage leveren aan de uitvoering “vet en onderstreept” te maken, actoren die vanwege kennis en netwerk nuttig zijn voor de uitvoering (maar wel financiering behoeven) te “onderstrepen” en actoren die eigenlijk alleen maar invloed op jou willen uitoefenen “cursief” (bijv. bewoners, cliënten) te maken. Voor het draagvlak kan deze laatste groep overigens heel belangrijk zijn!

Aanvullingen of vragen?

Als je aanvullende kennis of voorbeelden op deze site wilt plaatsen of als je vragen hebt over de gepresenteerde informatie, neem dan contact met ons op. Alvast veel dank!